Povijest Hrvatske I. (R. Horvat)/Seoba naroda

6. Seoba naroda

Kada su Huni, divlji narod uralsko-altajskog roda, god. 374. poslije Isusa prešli preko rijeke Volge, započe gibanje barbar­skih naroda. Huni udare najprije na germanske Alane, koji stanovahu izmedju Volge i Dona. Alani budu potučeni; jedan dio njih pobježe ne­kamo na zapad, a drugi se pridruže Hunima. Sada dodje red na istočne Gote. Ovi su nasilno vladali nad Slavenima izmedju Baltičkoga i Crnoga mora. Slaveni pomognu Hunima, te istočni Goti budu god. 375. pobijedjeni. Njihova sudbina preplaši zapadne Gote, koji stanovahu izmedju Dnjepra i Dunava. Od straha pred Hunima izmole sebi zapadni Goti od rimskoga cara Valensa dozvolu, da smiju prijeći preko Dunava, te se nastaniti u današnjoj Bugarskoj. Tako eto g. 376. udjoše u rimsko carstvo prvi Germani kao potpun narod, dočim su prije ulazili samo pojedinci ili osamljena plemena. Lakomost carskih činovnika natjera zapadne Gote g. 378. na bunu. Car Valens krene protiv Gota, ali kod Drinopolja stiže ga poraz i smrt. Sada počnu zapadni Goti upravo barbarski pustošiti poluotok balkanski. Od veće nesreće spasi državu novi car Teodozije. On uze jedan dio zapadnih Gota za plaćenike u vojsku rimsku, a drugi dio nastani po raznim krajevima. Iza smrti cara Teodozija (g. 395.) raspade se car­stvo rimsko u dva dijela: istočni i zapadni. Istočnim carstvom zavlada stariji Teodozijev sin Arkadije, a zapadnim mladji sin Honorije. Dalma­cija i Panonija dopanuše Honorija, a sav ostali poluotok balkanski pri­pade istočnomu (ili bizantinskomu) carstvu. Medjutim su Huni bez prestanka širili državu svoju. Njihova se vlast početkom 5. vijeka sterala od Urala do Dunava. Huni vladaju Sla­venima, Alanima, istočnim Gotima, Gepidima, Langobardima i nebro­jenim drugim narodima na evropskom istoku. Još uvijek strepe za­padni Goti od straha, ne će li i oni pasti pod jaram hunski. Zato ih po­četkom 5. vijeka njihov kralj Alarik vodi na zapad, samo da što dalje uteknu pred strašnim Hunima. Preko Dalmacije prodre Alarik triput do Rima, te (god. 410.) prvi od svih barbara zauze taj grad. Zaplijenivši u Rimu mnogo blaga, htjede Alarik sa zapadnim Gotima uteći na Siciliju i u Afriku, ali ga na putu stiže smrt. Mladoga Alarika naslijedi Ataulf, koji po želji carevoj podje sa zapadnim Gotima u južnu Francusku, da zapadno carstvo rimsko brani od drugih barbara. Oko god. 445. postade hunskim kraljem junački Atila. Njemu se već pokoravaju sva germanska plemena, koja stanuju istočno od Rajne i sje­verno od Dunava. Atila podje god. 451. u Francusku, da potraži zapadne Gote. Sa sobom je vodio 500.000 vojnika mongolskoga, german­skoga i slavenskog roda. Protiv Atile izidju zapadno-gotski kralj Teodorik i rimski vojvoda Aecije. Na katalaunskom polju dodje do bitke, u kojoj Teodorik doduše pogibe, no Atilu zadesi ljut poraz. Da se osveti Rimljanima, što su pomagali Gotima, provali Atila g. 452. preko Pano­nije u Italiju. Sada je postradala Panonija, kao što je početkom 5. vijeka stradala Dalmacija, kada je Alarik preko nje prodirao u Italiju. Atila umre g. 453., a nato se raspade i država hunska. Atilin ministar Orest postade god. 474. vodjom rimske vojske u Italiji. Tada je na prijestolju sjedio car Julije Nepos. Ovaj pošalje (god. 475.) Oresta u Francusku, da umiri zapadne Gote. Vojska ne htjede iz­vršiti ove zapovjedi; Orest ju dapače povede proti caru. Julije Nepos pobjegne od straha iz Italije u Dalmaciju, a Orest proglasi rimskim ca­rem svoga 13-godišnjega sina, koji uze ime: Romulus Augustulus. No već god. 476. skine mladoga cara s prijestolja drugi vojvoda: Odoaker. Nedorasli car dobije mirovinu, Orest pogibe od krvničke ruke, a Odoa­ker nazove se »kraljem Italije«. - U ovo doba stanovahu istočni Goti već u današnjoj Srbiji. Njihov se kralj Teodorik god. 479. ponudi Juliju Nepotu, da će ga odvesti u Italiju. Za ovu ponudu doznade Odoaiker. Da od sebe otkloni pogibelj, dade Odoaker god. 480. ubiti Julija Nepota. Tako nestade posljednjega cara zapadnoga carstva rimskoga. - Malo iza toga počeše istočni Goti nukati svoga kralja Teodorika, neka im nadje bogatiju zemlju, nego li je sadanja, koju su već prije opustošili drugi narodi. Dozvolom Zenona, cara istočno-rimskoga, povede Teo­dorik god. 488. istočne Gote u Italiju. Odoaker bude u bitkama pobijedjen i onda opkoljen u Raveni. Istom iza smrti Odoakrove (god. 493.) mogao se Teodorik smatrati vladarem Odoakrove države, t. j. Italije, Dalmacije, Panonije i susjednih alpinskih zemalja.

Prethodno poglavlje:	Povijest Hrvatske I. (R. Horvat)	Sljedeće poglavlje:
Panonija		Južni Slaveni