Iam satis obstrictam tenuere silentia uocem,
Et latuit squallens cordis torpentibus aegro
Corde dolor, potuitque pias differre querelas
Musa suo deiecta gradu, quo tuta cacumen
Scandere Pyerium, doctasque accedere rupes,5
Aoniosque audax fontes haurire solebat.
Hei mihi tot grauibus curis, quas maeror iniquus
Innumeras inter fato feriente procellas
Intulit, undantes, iusti monimenta doloris,
Distulimus lacrymas, et uix egressa latebris10
Tristibus, atrata frontem redimita cupressu
Pulla veste, carens veluti genitore puella,
Musa parentales tandem prorumpit in undas.
Olli altus languet frontis decor, horrida maestum
Pectus signa gerit, palmarum impressa cruentis15
Vulneribus, sparsique fluunt per colla capilli
Et deiecta graui spectantur lumina fletu.
Causa mali tanti mortis fera cuspis auarae,
Quae, dolor, insanis furiarum agitata uenenis
Eripuit Gradium, quo non praestantior alter20
Pyeriam tractare chelym, doctaeque canoras
Vocis opes, stabilique expromere carmina cantu.
Ergo has dilecti lacrymas, facunde, Nepotis,
Vir, cape, quaeque damus merito pia iusta sepulcro.
Ne spernas, auidi quamquam te Regia coeli,25
Foelicesque animae stellati exercitus orbis
Et cupiere sibi socium, et legere merentem ;
Carmen amant Superi, coelo sunt carmina curae,
Coeliculumque patri, quis nam fluxisse negabit
Demens magnanimas coelesti ab origine Musas!30
Sero tibi hoc nostrae lacrymarum insigne tributum
Soluunt Pyerides; nam quinque argentea signis
Luna renascenti coelauit cornua uultu
Phoeboeis animata oculis ex quo impia nobis
Te rapuit mors ense truci; sed parce dolenti35
Ingenio, clari uiduatum luce magistri,
Heu dolor, in tacitis iacuit sine honore tenebris
Confectum grauibus curis; proh quanta per urbem
Percussam miseri dedit argumenta doloris
Ille dies, quum te cassum uitalibus auris40
Aspicerent, quantis fleuit Ragusa querelis
Consilio caritura tuo : te curia Patrum,
Te tristis gemuit populus, te flebile vulgus.
Omnibus unius fuit haec iactura sepulti
45 Tristis et innumeros peperit mors una dolores.45
Ipse etiam nigris testatus nubibus aether
Maestitiam immissis pluuiae lacrymauit habenis.
Haud secus aurati lampas pulcherrima solis
Oppositae gelida cum pallet imagine Lunae.
Attonitae subita maerent formidine gentes,50
Aggrediturque grauis pecudes, pauidasque volucres
Horror et insolitis languent sata maesta tenebris.
Scilicet innumeris generoso pectore uiueris
Qui dedit auxilium, et uitam seruauit, opesque,
Multa ferens misero in miseris solatia rebus,55
Voce, animisque fauens iustissimus, ipse cruento
Intempestivi deiectus uulnere fati
Innumeras poscit lacrymas, nec debile damnum est
Praestantem uirtute mori: scit Dardana pubes
Hectoream lacrvmata necem, quo Troia uigebat60
Incolumi, magnus sed postquam concidit Haeros
Insidijs, dextraque trucis mactatus Achillis.
Argolicos uastata ferum consedit in ignes.
At uero quantam Gradio moriente ruinam
Attulit heu nostris rebus mors improba, quis non65
Noverit, illaesae probitas cui cognita mentis,
Iustitiaeque decor teneris seruatus ab annis,
Doctaque tergemina pollens facundia lingua,
Consilijque parens prudentia? nonne putandum est
Haec Patriam decorasse suam, dum pulcra manebat70
Vita uiro? Heu paci nimium contraria nostrae
Mors, quibus immeritam spolias uirtutibus urbem;
Ah quantis Gradiae laceras uiolenta rapinis
Nobilitatis opes. Gradiae quis semina gentis
Nesciat, eggregium factis genus, inclyta quorum75
Solem fama preit stellisque aequantur honores?
Saepius illaesos illis Ragusa curules
Credidit et procerum toto plaudente senatu,
Quos inter primos uenerata est curia. Patres
Tot proauum proaui, tot aui numerantur auorum.80
Sed ueluti Stellas inter nocturna minores
Luna micat, uultuque chorum supereminet omnem,
Sic, Michael, uirtus memori tua luce coruscans
Insignes praecellit auos radiosque paternae
Lucis ouans splendore preit. Superare parentum85
Tantus honor Dati uirtutem, quantus ab illis
Degenerare pudor; nec parua est gloria Patri
Spectare optatos nati melioris honores.
Sic Hector Priamum, sic Pelea magnus Achilles
Vincit et Aemathium proles generosa Philippum.90
Et decorat uictam foelix uictoria partem
In partu laetata pio, sed Marte feroci
Famam illi uicere Patrum. Tibi, candide Vates,
Ingenium coeleste fuit, quo maximus uno
Dignus eras magni titulos anteire Parentis.95
Nam tibi, dum foelix materna emergis ab aluo,
Virtutum chorus e superis lectissimus oris
Plausit, et Aoniae dextrum risere sorores,
Venturasque tuo capiti cecinere coronas.
Vix coelo donatus eras, quum signa dedisti100
Indolis eggregiae puero tibi dulcis ad arces
Pyerias penetrare labor, gaudere canoris
Fontibus et tenera Phoebo praeludere lingua.
nec tibi Musarum tenero uix maxime cordi
Solus amor; uarias animum demmittis in artes,105
Quae diuis mortalem hominem coelestibus aequant.
Namque puer curas gestans in corde uiriles
Eloquij dulcem teneris assuescis ab annis
Militiam et duros legum tolerare labores,
Ipsa tibi firmas solers industria uires110
Commodat, et menti generosum inspirat amorem
Grandibus accendi studijs, mundique caducas
Spernere opes, Claris famamque extendere factis.
Hac ducente gradus inuictis passibus audax
Corripis accessos paucis, et Palladis arces115
Scandis honoratas, quae te loca sacra petentem
Et fortunatis agitantem ingentia uotis
Excipit amplexu, teque immortalibus ornat
Diua bonis longumque auido largitur honorem,
His dictis affata: "Puer, clarissima Patrum120
Clarorum soboles, nulli uirtute secunde,
Illirici lapidosa colunt qui littoris arua,
Magnus amor nostras traxit te quaerere sedes,
Difficilesque subire uias, qua semita ducet
Strata labore graui, sed amoenum animosa laborem125
Efficit in magnis urgens constantia rebus,
Omne bonis aperitur iter; uia nulla negatur,
Virtuti licet hybernis se cautibus horrens
Caucasus, et medijs interserat ignibus Aetna.
Ergo haec digna feras uitae praecepta beatae130
Nobilitate tua, atque animo seruata reconde.
Rex superum, immensi cuius sub numine sceptri
Vnda fluit, pendet tellus, dant sidera lucem,
Non tibi in aduersam defigere lumina terram
Prona, sed erecto coelum dedit ore tueri135
Teque sui similem formaque animoque creauit,
Ut diuina geras, ipsumque imiteris in omni
Consilio auctorem^ uitiorum haud caeca secutus
Imperia heu tenerae nimium damnosa iuuentae,
Sed uirtute nitens, quae te, quum labile corpus140
Soluetur, matrisque suae reddetur in aluum,
Innocuum uehat ad meriti fastigia coeli.
Nam genus humano quicumque e semine ducit,
Mortis habet legem, sed non lex omnibus una est,
Cui traditur foedas uitijs temerata per artes145
Vita nocens, uitae similis manet exitus illum,
Damnat et infami famamque animamque sepulcro;
Quem uero puris exercuit ardua uirtus
Moribus et superas fouet alto pectore leges,
Sit corpus mortale licet, tamen inclvta ubique150
Fama uolat, superumque aeternos scandit honores
Spiritus et patrias coeli tandem aspicit arces.
Interea dum te mortali pondere onustum
Vita grauis retinet, sedemque moratur Olympi,
Tu leges reuerere meas, meliorque sequatur155
Nobile principium finis; super omnia curae
Iustus amor Patriae maneat tibi: numine solo
Excepto Patriae primos debemus amores.
nec te de recto uirtutum inimica uoluptas
Tramite seducat, nihil est uiolentius ilia160
Humanos turpi luxu corrumpere sensus.
Cordis fraena tui teneas, iraeque feroci
Praecipias; multis mortalia corda periclis
Ira grauat, iustique uetat seruare tenorem;
Horum audax ualidas uires tu frange malorum.165
Difficilis bellare homini, sed maxima virtus
Contra iram, contra Venerem, contraque Iuuentam.
Nec tua sit proprios solum compescere motus
Cura, sed in duris aliena pericula rebus
Prospice, consilioque iuua, contraque potentum170
Diuitias tutare inopes; te plurima linguae
Copia et ornatis compar Prudentia dictis
Extollet, Graiumque aequabis mente Solonem.
In genus humanum multi saeuire dolores
Saepe solent, nec te tua pars, cui talis origo est,175
Deseret intactum, lacerat sua quemque malorum
Mortalem series; nihil est sub sole beatum.
Sed tu, gnare mali, miseris succurrere disce,
Cumque tibi Ragusa suis laetissima uotis
Sceptra magistratusque dabit sanctosque curules,180
Iustitiam clemens uenerari, ensemque uerendum
Sis memor, innumeroque duas cum pondere lances,
Cuique suum tribuens, nec te sub consule donum
In causis ualeat, procul o procul absit auarae
Mobile consilium mentis, nummique cupido185
Improba, non tali quisquam te Iudice lites
Suadeat haud dubia quamuis decernere causa.
Permutent alij labentia mercibus aera,
Et caros ditent argento, auroque penates,
Tu Ragusinas. Michael, decorare memento190
Artibus eggregijs arces, pacemque tuendo
Consilio stabili Patriam firmare salutem.
Verum inter tantos uitae florentis honores
Dulcia Pyeridum ne castra relinque sororum,
Quae te facundis natum fouere sub ulnis;195
His etiam obscuro uiuax per fama sepulcro
Eximet, aeternumque dabit per saecula nomen.
Otia non deerunt ad amicos commoda cantus.
Otia, quae doctis pulcrum est impendere Musis;
Multa quoque innocuae praecepta salubria uitae200
Inuenies. manibus uersans noctuque diuque
Doctorum monimenta uirum. nec uile laboris
Munus erit, laudum seges aurea, quam fera numquam
Inuidiae rabies turbabit et aspera mortis
Imperia; ignauos uincit mors effera, sed non205
Eripit inuicta partam uirtute coronam".
Talia dicenti doctae plausere sorores.
Quae variae diuam circumque infraque sedebant.
Omnibus his cupidam Studium decorare iuuentam
Dotibus eggregijs, docilesque accendere ad altas210
Virtutes animos. quarum tibi diua merenti
Munera, quaeque suos auide concessit honores.
Consilium, solidamque dedit Prudentia mentem.
Qua certas rerum possis cognoscere causas,
Et meliora sequi. Mites dementia mores215
Largitur, fraudisque animum sine nube serenum
Donat habere fides, firmam constantia pectus
Rebus in electis, uirtutem casta petendi
Temperies docuit, pulcras ediscere leges
Iustitia et causas aequo decernere uultu.220
Nobilis inuictas tribuit patientia uires
Infractumque malis animum cupidumque laboris.
Laeta sed ante alias doctae facundia linguae
Docta parens, cui cura uiros suadere loquendo
Mollibus et duras dictis inflectere mentes,225
Vndantem eloquij uenam dedit: inclyta talem
Vidit Palladij quondam Demosthenis aetas,
Et fortunati docto Cicerone Quirites.
Praeterea Diua, omnigenae cui uiscera terrae
Scruta[ri] rerumque altos penetrare recessus230
(Jura, tibi larga donat sua munera dextra;
nec Dea. quae numerat spatiosi sydera coeli,
Et penetrat Phoebique uias, Lunaeque labores,
Quaeque docet, uasti quanta est haec machina mundi,
Et rapit inuito radios et lumina soli,235
Poscenti praebere suas (coelestia dona)
Dedignantur opes. Quantas sed amica Poesis
Dat tibi diuitias; quantas cultissima nutrix ,
Virtutum. scriptis decorat quae digna solutis
Facta uirum, retinetque decus, famamque sepulti,240
Testes tot varia dites uirtute libelli,
Ingenio. vir docte, tuo dignissima proles,
Totque feram domitura necem tribus aurea linguis
Carmina, Maeonijs non postponenda Camoenis.
His opibus diues, praeceptorumque Mineruae245
Dictorumque memor. prudens petis ardua cursu
Herculeo, iustaeque fugis contraria uitae
Ora uoluptatum, Stygijsque infecta uenenis
Numina, quae nostros dulci sub imagine sensus
Fallunt et Patrio mentem furantur Olympo.250
Frustra te uarijs uitiorum exercitus armis
Oppugnat, crebroque tuum quatit ariete pectus;
Omnia tu, Michael, divino munere laetus
Tela inimica fugas, fortique umbone repellis.
Enthea magnanimo uires roburque ministrat255
Virtus; uirtuti demens quis conferat arma?
Sic olim blandae Veneris fortissima proles
Troius Aeneas ibat coelestibus armis
Exultans, olli quae mira uxorius arte *
Fecerat ignipotens. et iniqui barbara Turni260
Castra premebat ouans, sensitque acerrimus hostis,
Quid pia diuino posset munimine uirtus.
Saepe Patres (tenerae generosa exempla iuuentae
Namque iuuant) natis paruum te magna gerentem
Monstrauere suis, et grandes moribus annos265
Aequantem laeto te laudauere Parenti.
Iamque ingressus eras iuuenem, proceresque togatos
Inter iura dabas, quum te benesuada cupido
Incessit, liquidas genitore hortante per undas
Multorum mores hominum cognoscere et urbes.270
nec mora diuulsus, carorum amplexibus, alto
Pandere uela iubes, patriasque relinquere terras,
Foeminei non more Phrygis, quem rapta per undas
Iliacis sequitur mulier famosa ruinis,
Sed raptas petiturus opes, dulcique periclo275
Visurus sparsas mundi per littora gentes.
Ingenuus uitam decorat labor et bona semper
Extulit in multis hominem experientia rebus.
Haec te per uarios terrae pelagique labores
Duxit, et auriferi cupido monstrauit Iberi280
Littora, semirutasque nouae Carthaginis arces
Et loca barbaricis Lybiae malefida rapinis;
Sed uitae benefida tuae; namque aegra trahentem
Corpora, te tuto tellus haec obuia portu
Excepit, caramque pio dedit aequa salutem.285
Multae praeterea, geminus quas alluit aequor,
Fragrantem Patriae noto uirtutis odore
Te uidere urbes Italae; neque durus Vlysses,
Postquam altae liquit fumantia moenia Troiae,
Tot terras obijt, fatis licet actus iniquis290
Viderit immanes Lestrigonas, Antiphatemque,
Aequantemque altos Polyphemum corpore montes,
Scillaeam rabiem, diramque in uela Carybdim,
Et laeta Syrenum animos sub uoce cruentos,
Circaeasque .domos, rapidaeque horrenda Calypsos295
Littora, Phaearumque(!) lares ratibusque potentem
Alcinoum, gemini post saeua pericula lustri
Ammissasque rates, atque impia fata suorum.
Regis ope in patrias tandem delatus arenas.
At, Michael, magni de tot regionibus orbis300
Te Ragusinis notissima mercibus Ancon
Excepit reducem, nullaque a parte marinam
Expertum rabiem, terraeque immania monstra,
Adde, quod ille senex, multumque expertus in undis,
Tu iuvenis primaeuus eras. Hac laetus in Vrbe305
Ignitos inter uirtutum ingentia Patres
Fundamenta locas, patrioque sub aere mores
Romanos florere doces, uinctamque cathenis
Barbariem nullas Ragusae imponere leges;
Quamuis haeu nostros extra saeuissima fines310
Infandum imphijs immanibus omnia poene
Regna Lyburnorum, belloque potentia quondam
Dalmatiae anguineis infecerit arua uenenis,
Nostra fides immota manet, semperque manebit,
Dum Sol aetherium radijs lustrabit Olympum,315
Et stabilis medio pondebit(!) in aere tellus;
Hac duce Bistonios non formidabimus angues,
nec male uicini rabiem morsusque Leonis.
Innocuos superum seruat Pater, inuida contra
Cum toto Phlaegetonte furens coniuret Erynnis,320
Et uomat in trepidis delusas mentibus iras.
Sume animos, Ragusa, mares, sunt martia nobis
Pectora, Romuleae genus alto a sanguine gentis :
Quod si nulla foret, uerax quae fama per orbem
Moenia fert Latijs Epidauri habitata colonis,325
Cuius ab antiquis tua tecta stetere ruinis,
Vno Romanam Gradio te ciue probares;
Tanta uiri uiguit generoso in pectore uirtus.
Hanc ubi Picena sacrae ditionis in Vrbe
Moribus exacuit doctis, animique decoras330
Auxit opes, placidum Zephiro regnante per aequor
Vndosum conscendit iter, Patriaeque petenti
Redditur incolumis, caraque potitur arena
Omnibus exceptus uotis plausuque suorum.
Ac ueluti Graiae Plato lux inclyta gentis335
Innumeros postquam moresque habitusque locorum
Vidisset, laetae spolijs uirtutis opimus
Optatum Patriae tandem se reddidit Vrbi
Aucturus longis partas sudoribus artes,
Sic tu facundas pretioso in pectore merces,340
Docte, ferens, Michael, Ragusae moenia postquam
Ingrederis, caras passus non amplius arces
Ingenio caruisse tuo, uirtute paratas
Diuitias aperis, laudumque incensus amore
Nunc Vrbi curam donas, nunc otia Phoebo.345
Ipsa tuos cernens uiuendi Patria mores,
Nec te corrumpi uitijs iuuenilibus, alma
Sed uirtute regi, beneolentis conscia uitae
Dat regere Imperio uarias loca subdita gentes,
Scilicet ut iuuenis populo dare iura minori350
Assuescas, annis quum te melioribus aetas
Firmarit natura uirum, suprema daturus
Imperia et meritis Vrbem recturus habenis:
Sic nondum ualidis miles benesuetus in armis
Induit intrepidos primo sub Marte labores355
Militiaeque modos ediscit et ardua tractat
Bella ferox, summumque alta spe captat honorem,
Sed, Michael, tu pace uigens, contraria marti
Exerces, placidoque pius moderamine fraenas,
Quos tibi committit populos Ragusa regendos;360
nec tua cura inopes auidis lacerare rapinis,
Et luxu torpere graui; procul exulat ardens
Luxuria et prauae regina pecunia mentis.
Foedat opes animi Nummum captiua cupido.
nec bene cum iusto mores rectore soluti365
Conueniunt, primumque suis regalia ponat
Iura libidinibus, uetitos et fraenet amores,
Qui populos fraenare cupit. Tu multa relinquis
Exempla innocuae, iudex castissime, mentis.
Ipse ferox animis, patriaque asperrimus ira370
Barbarus Illirico ueniens praedator ab Istro
Te coluit, uiditque tui memoranda pudoris
Signa, regens rosea oblatam dum fronte puellam
Respuis et casti sequeris uestigia foelix
Scipiadae, Hispanam maior cui reddere nuptam375
Gloria et audaci leges posuisse iuuentae.
Quam duro tandem bello domuisse superbum
Annibalem, et capti castra inflamasse Syphacis.
Inde ubi tranquillam per tanta negotia mentem
Colligis et placidae dulcis datur hora quieti.380
Non tibi torpor iners, sensusque grauantia cordi
Otia, sed laetas animus conscendit in arces,
Aonios penetratque choros, fruiturque Dearum
Colloquio, gaudetque graues tractare cothurnos.
Hinc canis impurae scelerata incendia Faustae385
Pro uetito rabiemque thoro (mortalia quid non
Corda furens impellit amor) Crispique pudicum
Pectus, et immeritam post tot uictricia mortem
Bella uenenatae donum furiale nouercae, —
Carmina, quae nostras culto sermone Camoenas390
Tunc primum docuere loqui, doctumque loquendo
Cedere non Graijs, Latijs non cedere Musis.
Ipsa Ragusino per te donata theatro
Melpomene, Illirico Romanos carmine motus
Obstupuit, numquam priscis se fassa locutam395
Temporibus meliore sono, seu funera casti
Hippoliti caneret, caneret seu fata cruenti
Oedipodae, aut rabidum scenis agitaret Orestem.
Et ne tanta foret merito sine munere uirtus.
Aerio uirides Parnassi e uertice lauros400
Legit ouans (Vatum nam sic Rex ipse iubebat
Delius) et uiridis decus immortale coronae
Diua tuo posuit capiti, cinxitque merentes
Obsequiosa comas, unde omnis Dalmata tellus
Laetitiae pia signa dedit, montesque Lyburni,405
Adriaque, Illiricas undis qui lambit arenas.
Postquam grandiloquo diuina tragoedia uersu
Constitit et placidis satis indulsisse Camoenis
Visum, altas animum docti Ciceronis ad artes
Vertis et in medio causas orare senatu410
Incipis, ambrosiam miratur Curia uocem
Multiplicemque sonum et caeca sine fraude fluentem,
Atque ait: "en Latiae redolent mihi germina linguae
Illiricis inserta modis, hac Tullius arte
Romuleas seruabat opes, sic ora mouebat415
Magnanimi probitas olim sincera Catonis.
Perge uiam, iuuenis doctissime, quo pia uirtus
Te uocat atque hominum dubiae succurre saluti.
О utinam felix annis properantibus aetas
Adueniat, qua tu solio quoque notus in alto420
Aspicias aliquem coram te Iudice natum
Arcentem cultis urbana pericula dictis".
Sic fatur, laudatque time fragrantia uocis
Eloquia, et totam spargit laudata per urbem.
Hinc tua cum precibus numerosi tecta clientes425
Conueniunt. fidumque petunt in rebus egenis
Auxilium, fato tandem meliore uidentes,
Quid possit Gradiae facunda potentia linguae.
Iamque aeui medium matura aetate tenebas
Cumque annis crescebat honor, cum casta pudici430
Inflammat te cura thori, studiumque creandae
Ingenuae sobolis, tali quae digna Parente
Aequaret patrium uultuque animoque uigorem.
Ducitur ante alias Benessia uirgo, puellas
Ore decens, animi sed praestantissima opimis435
Dotibus, et magno uirtute simillima fratri,
Quem nunc Romuleae moderator maximus Aulae,
Christiadum Pastor, supremi cura Parentis
Vrbanus colit et mentis communicat altae
Arcanos illi sensus, corda integra fidi440
Expertus moresque uiri. Tu coniuge felix
Hac, Michael, placido sociales pectore flammas
Claudis, et ingenuo laetus blandiris amori.
Ilia tibi ternos insignia pignora natos
Edidit: heu nequeo lacrimas cohibere cadentes,445
Attulit immeritae proles (crudele) parenti
Quarta necem, iacuitque pari cum Matre sepulcro,
Namque ferens utero geminos faecunda puellos,
Dum partu natis uitam daret, improba tristi
Detinuit fato sobolem Lucina secundam450
Funera bina gerens, et uix lethale periclum
Euasit geminas inter uita unica mortes,
Qua nunc felici fruitur tua tertia proles.
Fortunata Parens, aeuum si fata dedissent
Longius et caros natorum cernere uultus,455
Cumque pio pariter uitae finire labores
Coniuge, et aurati petere alta palatia coeli;
Sed te Parca ferox media florente iuuenta
Eripit, ut roseum grando quatit humida florem,
Liliaque audaci pereunt argentea morsu.460
Quas tibi tunc lacrimas, meriti quae signa doloris
Defunctae tristis Gradius dedit, ipse ego, quamuis
Paruus eram primique puer uix tempora lustri
Finieram, grandes possum meminisse querelas,
Defletosque rogos; manet alta mente repostus465
Maeror agens gemitum, et uidui uox aegra mariti
Sed quoniam rigidae damnum irreparabile mortis
nec deflere iuuat, lacrimoso fraena dolori
Ponit et Aonios repetit per carmina montes
Illirico modulans Latij solatia plectro470
Consulis; haud potuit meliore Boetia uirtus
Ore cani; tanta est facundis gratia Musis.
Tum sese ad teneros toto cum pectore natos
Vertit, et ignaros quoniam sors impia Matris
Reddidit, ille Patrem Matremque exercet in illis,475
Virtutumque uias aperit, pulcrasque per artes
Instruit, et grato docet indulgere labori.
Me quoque dilecto uiduum genitore paterna
Mente foues, nostrae frater dulcissime Matris,
Dumque tuis tranquillum humeris innixa recumbit480
Nostra domus, cari minor est iactura Parentis.
Tu me natiuis gratum super omnia Musis
(Ipse etiam culto plenus praecordia Phoebo)
Laudas atque hilari, Vates doctissime, uultu
Has mihi materna memoras ab origine dotes485
Effluxisse, tui ferrem qui uiuida signa
Ingenij, facilemque altas Heliconis ad arces
Ostendis generose uiam, qua me quoque possim
Tollere humo, uictorque necem calcare superbam;
Te duce (prima fuit nostrae quae musa iuuentae)490
Illirico Aeneas donatus carmine tendit
Per Stygias sedes et per hospita regna dolori
Patris ad Elisios manes spectatque nepotum
Venturam sobolem; cursuque petita Procorum
Fallitur auratis iuuenis Schenaeia pomis.495
Per te dulciloquos spirant mea carmina sensus,
Dum canimus Bacchi lusus, et Apollinis iras,
Suppliciumque Midae, mutatasque auribus aures
Humanas stolidis: at Rex stultissimus alta
Plectra rudi calamo non inferiora probaret?500
Nec longum nostris dabitur (modo uita supersit)
Carminibus monstro Andromede deuota marino
Perque Iouis natum duris exempta catenis
Auspicijs bene cepta tuis, dum pulcra uolenti
Ingenio cari praebes, uir docte, nepotis505
Pabula, me gratas animans animosus ad artes.
Tu mihi, seu Latio resonabant carmina plectro,
Siue Ragusinae populo plaudente mouebam
Fila lyrae, Phoebus Phoebo iucundior ipso
Alter eras, nostrisque addebas robora cordis510
Maturo moderans iuueniles pectore Musas.
Ah quoties medio te nostra Sueuia cursu
Consuluit, patrijs per me redimita cothurnis:
Heu magis ilia tuam, quam Regia funera, mortem
Nunc deflet, guttisque humectat grandibus ora.515
Nec modo cognatae tibi grata negotia gentis
Multi, quos nullo tangebas sanguine, curam
Expetiere tuam, et cari coluere Parentis
Nomine, pro Gradia dantes pia uota salute.
Tu patribus uiduos foetus, orbasque uirili520
Auxilio defendis opes, obsessaque curis
Pectora se rigidae prudens opponere sorti
Instruis; ingenua quisque a uirtute requirit
Auxilium, insonti nihil est pretiosius aeuo.
Talis in herboso quercus laetissima campo,525
Cui latus annosum rami cinxere, patentes,
Excipit hospitio uolucres, frondentibus ignes
Aestiuos reparat folijs, pluuiaeque fragorem
Sustinet, et gratas fessis dat euntibus umbras.
Quid mirum, multos Gradij si Candida uirtus530
Extulerit, rebusque uolens iuuarit egenis.
Quantos ille tulit noctuque diuque labores,
Dum uitae illaesos mores, artemque iuuandi
Percipit, et relegens iterumque iterumque reuoluit
Dogmata, quae uarijs aetas doctissima lustris535
Quaeque tulit, docilesque hominum seruauit in usus.
Quidquid fructiferi cecinit Maro, quidquid in omni
Vate sonat, notat ille pius, scriptisque reponit
Nobilibus, studioque pari ueteresque nouasque
Colligit historias; illi dat Dorica flores540
Terra suos; illi seruit Romana uetustas,
Germinaque Ausoniae florent redolentia linguae.
Quid memorem uarijs faecunda uolumina gestis,
Et bene contextos longo sudore libellos:
Vera hic Bistonidum uideas exordia Regum,545
Acribus unde Genus Turcis, qua parte tremendis
Arrexere iubis Traces capita alta colubri,
Et male possessum (dolor) incubuere per orbem
Bellorum series nostris notissima terris.
Num taceam, doctis uidi quae plurima cartis550
Christiadum monumenta Ducum? num pulcra relinquam
Scripta labore pio, uitae documenta beatae,
Doctorum lectas facunda per ora uirorum
Delicias? Gradiae uirtus cultissima mentis
Nouit, qua refluum mutatis fluctibus aequor555
Itque reditque uiam, quos parturit ubere faetus
Terra sinu, quo se coelestis machina motu
Torqueat et solem cogat solisque sororem
Precipites parili secum properare rotatu,
Sidera quas habeant leges, unde humida surgant560
Nubila, quis pluuiae gelidae. quis grandinis auctor.
Quo tonet igne polus. Se pectore colligit uno,
Quod multas posset diuisum extollere mentes.
Ille docet, quo more locis dare iura subactis,
Quo sit opus proprios animi constringere motus.565
Et pulcrae rediuiua sequi uestigia famae.
Illi Caesareae leges patriaeque patescunt
Iura suae; innumeris quidquid male consona libris
Turba canit, recto se digerit ordine rerum
Pectore in augusto Gradij ; non iustior illo570
Alter erat uarias causarum noscere moles,
Crimina seu meritis punire nocentia paenis
Lex peteret, seu ciuili sua reddere cuique
Iudicio et dubias hominum componere lites.
Hac uirtute potens, maturisque integer annis575
Per Patrios, generose, Gradus niueique uerendam
Nobilitatem animi summos electus honores
Ingrederis, numerumque Patrum. uenerabilis, exples
Primorum, patriae quibus est commissa rogatis
Cura salusque suae; diuae quoque grandia dona580
Iustitiae, tibi quae puero dedit ilia merenti,
Exerces quino sextus cum Consule Consul.
hic tibi non gladio, sed acutae mentis
Librantur causae ancipites, quas protinus omnes
Discutis electa dubiae caligine noctis585
Sincerus sociosque trahens in uota sequentes;
Tantus honor, tanta est iusti reuerentia cordis.
Haud te despecto superare potentior auro
Pars ualet: ante tuum, Iudex uenerande, tribunal
Tutus agit spreto pauper cum diuite causae,590
nec diues fraudatus abit, si criminis expers
Iussa petat: parilis benefido examine libra
Tollitur; ipsa tui laudat pars uieta tenorem
Iudicij nullis damnum confessa querelis.
Talem et bisseni te Curia parua senatus595
Spectauit mirata tuae coelestia mentis
Consilia, inque pio pretiosas pectore dotes,
Talem te coluit, qui fortibus impia iudex
Crimina persequitur paenis, quae tu quoque iusto
Ense secas, noxisque uiam precludis iniquis.600
Nec te dira iuuant rabidis inuenta Tyrannis
Supplicia, insolitaeque neces; neque corda seueri
Torquati, moresque probas, et uiscera Sullam
Raptantem; natiua urbi dementia nostrae
Teque tuosque regit comites, iramque repellit;605
Castigatque uiros communis poena nocentes.
Sed quid ego haec memoro, fortunatumque relinquo
Imperium, ut merito Princeps generosus in Ostro
Rexisti laetos iusto moderamine ciues?
Quanta Ragusinis accessit gloria fastis,610
Quantus honor: cum tu niueas moderator habenas
Tractares. Numquam meliori publica sceptro
Maiestas uiguit; quid nam felicius urbi
Quam docto Rectore regi? nec uota precando
Emendicatos te quaerere cogit honores615
Ambitio, et uanae uentosa superbia mentis.
Docte Gradi, te quaerit honor, moresque probando
Magnanimos ultro se ter tibi purpura supplex
Obtulit, atque auidi dignum legere curules.
Ter quoque ciuiles causas, ter crimina iudex620
Metiris, quater exigui repetita senatus
Imperia, exigui numero, sed maxima cuius
Maiestas. Primo spectata in limine honorum
Debita tot uicibus repetit sibi munera uirtus:
Ilia pios toties mutato more regendi625
Nunquam aeui mutat mores, sed constat ubique
Ipsa sui similis, uultuque nitescit eodem.
Tempore sic Titan spatiosi lucidus anni,
Quamuis nunc Tauri sedem, nunc signa Leonis
Transeat, aequalis lustret nunc pondera Librae,630
Nunc septum glacie limen pluuialis Aquari
Peruolitet, numquam radiosae frontis honoras
Mutat opes, patulisque negat sua lumina terris.
Plurima praeterea, Michael, dignissima tractas
Munera, quae numerare labor, tu prouidus artem635
Erigis, albentes Studium cui pectine lanas
Texere, uirgineo Thomae tua cura tueri
Templa habitata choro, sacrasque iuuare sorores,
Aegrotos seruare inopes, mollique locatos
Hospitio, amissae Patria pietate saluti640
Reddere; rarus honor nostra numeratur in Vrbe,
Quem tua non gessit Virtus, quin ipsa petisses
Maenia Treicio lectus regnata Tyranno
Orator, ni te meliores Vrbis in usus
Seruasses, Patriae rebus consultor in arctis645
Optimus; ulla prior talem non uiderat aetas;
Nil tibi defuerat, meritis spectande senator,
Quo tua perpetuis floreret gloria saeclis.
Maiorum clarus titulis, sed clarior ipso
Lumine uirtutis propriae, Patriaeque, tuisque650
Dilectus, tristi uitam sine nube trahebas
Natorum cinctus, cognatorumque corona.
Quin etiam, quo nulla tuae contingere maior
Gloria laetitiae poterat, tibi pectore frater
Iunctus Amicleo, uitaque acceptior ipsa655
(Ille quoque exigui spatio tua fata secutus
Temporis, et superum tecum coniunctus in arce)
Mox ploraturam nuper felicibus Vrbem
Rexerat auspicijs, nitidae notissima uitae
Integritas merito summos concessit honores.660
Nec satis hoc, nostra iudex spectandus in aula
Considet et placida cum Maiestate seuerus
(Notus honor Gradiae genti) sectatur iniquos
Supplicijs grauibus mores, interque rogatos
Conspicuus tractat patriae moderamina Patres.665
Parua loquor, Paulo committitur alma Potestas
Reddendi grauidam faecundis frugibus Vrbem
Pellendique famem, quam prouidus ille paratis
Messibus exturbans nostras alit ubere terras
Frumenti cumulo; credas uenisse feracem670
Triptolemum, plenis Cererem qui spargit aceruis.
Quid memorem, ut saeui pellit contagia morbi
Et uetat ignitas Ragusam irrumpere pestes,
Vt Bizantinam prudens Legatus ad Aulam
Bis properat, placidis demulcens aspera dictis675
Pectora. Barbarici Gradiam stupuere coloni
Virtutem, non hanc magno sine munere diuum
Concessam Patriae confessi finibus orae.
Tali nobilitas Gradiae splendore uigebat
Fortunata Domus, famamque extenderat astris.680
Cum mors, quae nostris alitur saeuissima damnis
Altaque subiectis acquat, uibratque per omnes
Fulmineum terras non exorabilis ensem,
Egregios fratres, nostri duo lumina saecli,
Conspicit, inuidiaeque truci correpta ueneno685
Aestuat, illi atram torquet super omnia mentem
Maioris Gradij uirtus, erectaque caelo
Gloria lethales numquam passura triumphos;
His etiam Pauli nullos moritura per annos
Accedit probitas saeuoque alimenta furori690
Addit et insanas uiolentius asperat iras.
Ac uelut ardenti si quis fera pabula flammae
Ingerat, ilia furens crepitantibus alta fauillis
Astra petit, nigro fumat uapor igneus ore
Signaque plorandae praebet manifesta ruinae,695
Talibus irarum feruet mors inuida flammis.
Tum secum haec: "Mene humano succumbere uictam
Ingenio, et Gradiam non posse extinguere lucem?
Aemula quippe uetat Virtus ; sed regna, sed Vrbes
Tot telis cecidere meis, me Romula tellus700
Sensit, subiectus quondam cui paruit orbis;
Inclyta me priscis experta est Graecia palmis
Persaeque, Armenijque leues, et Medus Hydaspes.
Alta quoque Assyrijs Babilon dominata Tyrannis
Per nostros calcata pedes, mea sceptra tremiscunt,705
Aer, terra, fretum, totus mihi germinat orbis.
Ilia ego, quae Regum incedo Regina, Ducumque
Magnorum Domitrix, gemino de fratre triumphum
Non tulero ? poteritque meo superesse furori
Fama recens tracta longo cum nomine uita,710
Letheas quae me ignauam detrudat in Vmbras ?"
Est prope Tartarei spatiosum limen Auerni
Tectum horrendum ingens, densisque infame tenebris,
Hoc circum impuris uitiata paludibus aura
Obsidet et foedi late dominantur odores;715
Nec praeter, nocuo ferales cortice taxi
Notaque sanguineis surgunt aconita nouercis;
Morborum funesta domus; stat pallor in ipso
Limine et infirmo tollens se languida gressu720
Debilitas trepidusque pauor, maestique dolores,
Diraque concussae producens somnia menti
Terrificus sine pace sopor, tenet atra secundos
Ingressus macies, expersque insania somni,
Quaeque uenenato serpunt contagia passu.725
Maeror, luctificae praeses miserabilis Aulae,
Diuisit famulas per opaca cubilia curas.
Aegrae intus Pestes habitant, numerosa malorum
Agmina, quae uirides miseris mortalibus annos
Ante diem rapiunt nostraeque tenacia uitae730
Cogunt inuitas abrumpere stamina Parcas.
Informes uisu formae, pallentia miris
Ora modis, pars occulto torquetur ab igni,
Obstrictis gelido torpet pars frigore membris,
Pars tetram ructat saniem, pars tabe maligna,735
Attratisque horret maculis; si ferrea centum
Ora mihi resonent, tristes fera nomina morbos
Vix numerare queam. Petit has mors pallida sedes,
Vtque truci tetigit noti pede limina tecti,
Horrendum, geminas pestes uocat, altera quarum740
Infelicem hominem laxatis liuida uenis
Debilitat, purumque auido bibit ore cruorem,
Epotam donec rapiat cum sanguine uitam;
Altera caelatis uiolentior ignibus urit
Viscera, et aegrotos passim diffusa per artus745
Caede furit grauiore latens. Has talibus orsis
Alloquitur Lybitina ferox: "Fidissima nostrae
Pectora militiae, pestes, quae cogitis aegros
Mortales meminisse mei, mundique retusis
Viribus, humani fastum consumitis aeui.750
Sunt gemini fratres, Gradiae de sanguine gentis,
Quos inimica mihi Virtus se tollere coelo
Edocuit, iussitque meas contemnere leges.
Sternite nil pauidos Mortis, trucibusque uenenis
Obruite et nostri fines defendite regni".755
Dixit, et infelix malesano copia passu
Tristibus egreditur tectis, terrasque nocenti
Polluit afflatu, Gradio mox limine pallens
Constitit insuetaque infecit tabe penates.
Primus lethiferos sensit sub pectore motus760
Paulus, cui gelidis pestis se tabida membris
Insinuat, lentum spargens in corpora uirus
Paulatim, trepidasque exhaurit sanguine uenas,
Ereptura pij uitam post funera fratris;
Somnus abest oculis, potusque cibique cupido765
Languet et obsessos macies depascitur artus.
Haud secus imbriferae uitis concussa procellae
Turbine natiuum iam iam moritura decorem
Ammittit, siccoque arescit squallida trunco.
At parte ex alia rapidi uis ignea morbi770
Maiorem oppugnat Gradium, flammaque latenti
Vrit, et occulto serpit per uiscera tractu.
Protinus insoliti facies dat signa ruboris,
Lingua tumet, placidus fugit sopor, horrida febris
Dirum expugnata cordis iam regnat in arce.775
Iam dulces epulas odit, nil muta medentum
Ars iuuat; ignoto penitus consumitur igni.
Qui uos, egregij iunctissima pectora fratres,
Angebat maeror diros (lugubre) uidentes
Alter in alterius crudescere corpore morbos,780
Optatum nec posse alternae ferre salutis
Auxilium, uestros haec unica cura dolores
Auxit, funereis uires haec addidit armis.
Hei mihi, iam uestrae nodos praecidere uitae
Mors praedura parat, uideo furiale ruentem.785
En rotat, ah pietas, inconsolabile uulnus.
Prae lacrimis maestae nequeunt procedere Musae:
Languescit sonus, atque aegris uox faucibus haeret.788
